Tôi sinh ra ở Huế nhưng lớn lên ở Sài Gòn. Cái khoảng cách địa lý ấy đôi khi làm tôi quên mất nhiều điều. Như giọng Huế mẹ tôi đã pha ít nhiều giọng Nam. Như đôi lần tôi không còn nhớ chính xác mùa mưa Huế bắt đầu khi nào. Nhưng có một thứ chưa bao giờ phai – đó là mùi mắm tôm chua mỗi lần mẹ mở nắp hũ.
Mắm tôm chua Huế – với tôi, không chỉ là một món ăn. Nó là cả một phần ký ức. Là hình ảnh bà ngoại đứng bên chạn bếp, đôi tay thoăn thoắt trộn tôm, riềng, ớt, tỏi, rồi gài nắp hũ sành và đặt lên gác bếp. Là buổi chiều trời âm u, mẹ chan mắm vào chén cơm nguội, ăn với miếng thịt luộc và rau sống, cái vị vừa chua vừa cay xộc lên khiến mắt tôi cay cay – không biết vì mắm hay vì nhớ nhà.
Tôi nhớ có lần đưa bạn người Bắc về quê ăn giỗ. Cậu ấy nhìn hũ mắm rồi nhăn mặt: “Thứ này sao mà ăn được?” Nhưng chỉ một lần nếm thử – và cậu ta xin luôn hai hũ mang ra Hà Nội. Mùi vị mắm tôm chua Huế không dễ để ai đó yêu ngay từ đầu. Nhưng một khi đã “vào gu”, thì nó gây thương nhớ như mối tình đầu.
Sau này, khi bà ngoại mất, mẹ tôi vẫn giữ thói quen làm mắm. Nhưng thời gian ít dần, tuổi tác nhiều thêm, việc muối mắm cầu kỳ dần bị bỏ quên. Tôi bắt đầu lên mạng tìm mua, chỉ mong tìm lại đúng cái vị ngày xưa.
Bạn biết không, tôi đã thử cả chục nơi – nhưng chỉ đến khi tình cờ thấy một bài viết trên Facebook, tôi mới dừng lại. Không phải vì hình ảnh bắt mắt hay mẫu quảng cáo hoành tráng. Chỉ là một câu chuyện giản dị: về một cô gái xứ Huế trẻ, nối nghiệp mẹ làm mắm, gói từng hũ tôm chua gửi đi khắp nơi. Giọng văn nhẹ nhàng, như lời thủ thỉ bên hiên nhà. Tôi ấn vào đặt thử – và từ đó thành khách quen.
Sau đó tôi mới biết, cô ấy học làm quảng cáo Facebook và quảng cáo Google để đưa mắm nhà làm đến tay người xa xứ như tôi. “Chớ em đâu có nhiều tiền để thuê ai chạy, tự học, tự làm đó chị”, cô cười qua điện thoại, giọng Huế dịu dàng đến lạ. Tôi chợt hiểu – đôi khi, món ăn ngon không nằm ở công thức mà nằm trong cái tâm của người giữ gìn nó.
Mỗi lần mở hũ mắm, mùi vị ấy lại dẫn tôi về những bữa cơm quê, nơi không có món cao lương mỹ vị, nhưng luôn ấm cúng vì có mắm tôm chua trên bàn. Và tôi thầm cảm ơn những người như cô – những người bán mắm không chỉ vì sinh kế, mà còn vì một điều lớn lao hơn: giữ lại hồn quê qua từng hũ mắm nhỏ.
Nếu bạn cũng từng xa quê, từng thèm cái vị cay cay, chua chua thấm đẫm kỷ niệm… hãy thử một lần tìm “mắm tôm chua Huế” trên Google hay Facebook ads. Biết đâu, một câu chuyện nào đó, một hũ mắm nào đó – sẽ khiến bạn thấy quê hương chưa bao giờ rời xa.